10 centów z Erytrei

Erytrea to afrykański obszar o bardzo ciekawej i burzliwej historii. Do VII wieku wchodziła w skład Królestwa Etiopii, następnie uległa kulturowym i politycznym wpływom Islamskim. Stan ten utrzymywał się aż do XVI wieku, kiedy to została podbita przez Turków. W 1890 roku powstała tu włoska kolonia, jednak i to szybko się zmieniło. W latach 1894 – 1896 miała miejsce I wojna włosko – abisyńska, która zakończyła się sukcesem Etiopii dokonującej spektakularnego zwycięstwa w bitwie pod Aduą 1 marca 1896 roku. Słabo uzbrojona, lecz około trzy razy liczniejsza armia cesarza Menelika II pokonała na pozór silniejsze siły włoskie. Wydarzenie to dało początek ponownym rządom Etiopii na terenie Erytrei.

Sytuacja zmieniła się dopiero 40 lat później. W wyniku II wojny włosko – abisyńskiej w latach 1934 – 1936 terytorium to weszło w skład Włoskiej Afryki Wschodniej. Siły Mussoliniego odnosząc zwycięstwo nie tylko podkreśliły dominialne dążenia Rzymu, ale również zrewanżowały się i pomściły klęskę pod Aduą.

Kolonia upadła podczas brytyjskiej inwazji w 1941 roku. Głównym powodem było jej odizolowanie od Włoch i brak dostaw, które w bardzo ograniczonym stopniu mogły być transportowane jedynie drogą powietrzną. Siły Sprzymierzone zdobywały kolejne miasta, aż do całkowitej kontroli w regionie, która nastąpiła po poddaniu się obrońców Gondery 28 listopada 1941 roku. Kampania ta zapoczątkowała okres sprawowania władzy przez Brytyjczyków, który trwał kolejne 11 lat.

W 1952 roku ONZ wydała rezolucję, na mocy której Erytrea weszła w skład Etiopii jako prowincja autonomiczna. Od początku lat 60. nasilały się ruchy niepodległościowe, które zostały jeszcze mocniej pobudzone w 1962 roku przez odebranie autonomiczność regionu. W latach 70. doszło do wojny domowej, siły partyzanckie przejęły kontrolę nad dużą częścią Erytrei, jednak w obliczu ogromnego wsparcia udzielonego Etiopii przez rządy ZSRR i Kuby, nie udało im się jej utrzymać.

Kolejna fala zrywu niepodległościowego przypadła na lata 80., starania o wyzwolenie kraju trwały jednak dość długo. W 1990 roku udało się zdobyć ważny strategicznie port w Massawie, a 24 maja 1991 roku przejęto Asmarę – obecną stolicę kraju. W 1993 roku przeprowadzono referendum w wyniku którego ogłoszono suwerenność Państwa Erytrei – 99,8% głosujących opowiedziało się za ogłoszeniem niepodległości.

O walucie i geografii Erytrei napiszę w następnym wpisie, jednak już teraz chciałbym podkreślić, że monety tam emitowane mają piękne rewersy przedstawiające lokalne afrykańskie zwierzęta, co jest charakterystyczne dla państw tego regionu.

Awers: Grupa żołnierzy z flagą, napis: LIBERTY . EQUALITY . JUSTICE (1991 – upamiętnienie zdobycia niepodległości)

Rewers: Struś

Rok: 1997

Okres emisji: 1997

Waga: 3,3 g

Średnica: 20,95 mm

Stop: Stal platerowana niklem

10 centów z Kajmanów

Ostatnia moneta z cyklu publikacji o Kajmanach. Jak informowałem w poprzednim wpisie, komplet składa się z czterech sztuk, a ja niestety posiadam tylko trzy – brakuje mi dwudziestopięciocentówki z żaglowcem. Właściwie to komplet składa się z 12 sztuk, gdyż każda moneta ma swoje trzy edycje, związane ze zmianami portretów królowej, ale o tym kiedy indziej, ponieważ do końca jeszcze nie mam wizji jak to traktować w odniesieniu do mojej kolekcji.

Tymczasem zachęcam do zapoznania się z 10 centami, które moim zdaniem są najładniejszym okazem z tego kompletu. Rewers przedstawia żółwia pływającego w morzu otoczonego charakterystycznymi kołami imitującymi fale – motyw wodnej toni znany jest również z australijskiej dwudziestocentówki z dziobakiem, co nie do końca jest dziełem przypadku. Mianowicie autorem obydwu rewersów jest ten sam człowiek – Australijczyk Stuart Devlin. Moneta ze stekowcem powstała już w roku 1966 (pierwsza emisja, wzorzec stworzony został po 1964 roku, gdyż wtedy rozpisano konkurs na projekt australijskiego bilonu). Kajmańska dziesięciocentówka jest co najmniej 6 lat młodsza i należy przyznać, że widać dojrzalszy styl oraz znaczny postęp umiejętności autora, który dzisiaj ma już prawie 83 lata, a jego sława obiegła całe Imperium Brytyjskie.

Awers: Portret Królowej Elżbiety II

Rewers: Żółw zielony/ Żółw jadalny

Rok: 2002

Okres emisji: 1999 - 2008

Waga: 3,45 g

Średnica: 21 mm

Stop: Stal platerowana niklem

5 centów z Kajmanów

Poprzedni wpis poświęciłem przede wszystkim historii, dzisiaj chciałbym skupić się na wątku walutowym. Na Kajmanach aktualnie obowiązującym środkiem płatniczym jest dolar kajmański (oznaczenia CI$ lub KYD), którego kurs jest sztywnie powiązany z USD w stosunku 1 do 1,227. Emitowany jest od 1972, kiedy to działalność rozpoczęła kolonialna Komisja Walutowa (od 1997 Cayman Islands Monetary Authority). Zastąpił używany na Wyspach poprzednio (w latach 1969 – 1972) dolar jamajski.

Kajmańskie dolary emitowane są w postaci czterech monet o nominałach 1, 5, 10 i 25 centów oraz banknotów o nominałach 1, 5, 10 i 25 dolarów (w 1981 roku podjęto decyzję o rozpoczęciu druku pieniądza papierowego o wartości 40 i 100 dolarów oraz 50 dolarówek w 1985), przy czym dolar dzieli się na 100 centów. Biciem kajmańskich monet zajmowała się początkowo w latach 1972 – 1977 Royal British Mint, kolejno w latach 1977 – 1984 produkcję przejęła Franklin Mint USA. Następnie wróciła do Royal British Mint i stan ten utrzymuje się do dnia dzisiejszego.

Prezentuje drugą z moich kajmańskich monet – 5 centów z najnowszej emisji. Niestety nie posiadam całego kompletu, ale postaram się to uzupełnić w najbliższym czasie. Warto wspomnieć również o dość ciekawych egzemplarzach wchodzących w skład srebrnej serii – od 50 centówki do 5 dolarówki będących przedstawicielami produktów numizmatycznych wydawanych przez władze Wysp. Są one w luźny sposób powiązanych z emisją obiegową i niejako stanowią kontynuację nominałów w bilonie.

Awers: Portret Królowej Elżbiety II

Rewers: Krewetka

Rok: 2005

Okres emisji: 1999 - 2008

Waga: 2 g

Średnica: 18 mm

Stop: Stal platerowana niklem

1 cent z Kajmanów

Dzisiaj Kajmany kojarzą się przede wszystkim z tropikalnym rajem i podatkową oazą. Niestety osobiście nie posiadam konta w żadnym z tamtejszych banków, a nawet gdybym miał, to i tak bym się do tego nie przyznał. Zdecydowanie łatwiej będzie ze mnie wyciągnąć informację o tym, że jestem właścicielem 3 okazów z tego regionu. W poprzednich postach prezentowałem pojedyncze monety z zakątków swobodnie rozrzuconych po naszym globie, dzisiaj chciałbym zapoczątkować pierwszą krótką serię dotyczącą jednego terytorium. Zasady się jednak nie zmieniają: najpierw garść informacji geograficzno – historycznych, później prezentacja – jeden wpis, jedna moneta.

Kajmany to zespół trzech wysp: Wielki Kajman, Cayman Brac i Mały Kajman położonych na Morzu Karaibskim na południe od Kuby i północny zachód od Jamajki. Odkryte zostały już w 1503 roku przez Krzysztofa Kolumba, który nadał im nazwę Tortugas (port. żółwie) z racji ogromnej populacji tych gadów pływających w okalających wyspy wodach. Obecną nazwę, którą posługiwali się mieszkańcy Jamajki nadał im sir Francis Drake w II połowie XVI wieku.

Niezamieszkałe wyspy były doskonałym schronieniem dla lokalnych piratów oraz poławiaczy żółwi. Brytyjczycy formalnie rozpoczęli kontrolę tych wysp dopiero w 1670 roku na mocy Traktatu z Madrytu, który przede wszystkim normował stosunki brytyjsko – hiszpańskie w akwenie Morza Karaibskiego. Wcielono je w skład terytorium Jamajki będącej pod brytyjskim protektoratem, co trwało aż do 1962 roku, w którym to Jamajka uzyskała niepodległość. W wyniku tych okoliczności Kajmany stały się samodzielną kolonią.

Tutejszej ludności trudniła się głównie rozbieraniem wraków statków, które osiadły na pobliskich rafach. Zajęcie to przyniosło splendor bohaterskim mieszkańcom wyspy, którzy 8 lutego 1794 roku uratowali konwój 10 statków kupieckich, który rozbił się w pobliżu wyspy Wielki Kajman. Dzięki szybkiej i sprawnej akcji udało się zabezpieczyć większość z przewożonych towarów oraz ograniczyć straty w ludziach do minimum. Legenda głosi, że na jednym ze statków płynął członek rodziny królewskiej, a król Jerzy III w zamian za uratowanie protegowanego krewnego postanowił nigdy więcej nie nakładać na tą kolonię podatków. Historia ta utrwaliła się dosyć mocno i jest podawana do dzisiaj, jednak historycy twierdzą, że niestety nie jest prawdziwa.

Moneta będąca w moim posiadaniu jest w stanie obiegowym, co bardzo dobrze widać na prezentowanym skanie. Egzemplarz ten pochodzi z drugiej edycji tego wzoru – pierwszy bity był w latach 1972 – 1986 i różnił się jedynie przedstawieniem królowej na awersie. (Jako entuzjasta monet z brytyjskimi monarchami planuję w niedalekiej przyszłości zamieścić osobny artykuł o wizerunkach władców brytyjskich na monetach w metropolii oraz koloniach).

Awers: Portret Królowej Elżbiety II

Rewers: Turdus ravidus (pol. drozd reliktowy) – gatunek wymarły

Rok: 1987

Okres emisji: 1987 - 1990

Waga: 3 g

Średnica: 16 mm

Stop: Brąz

1 escudo z Republiki Zielonego Przylądka

Wyspy Zielonego Przylądka do połowy XV wieku stanowiły niezamieszkały archipelag oddalony o ponad 600 km na zachód od wybrzeży Afryki. Dopiero po odkryciu ich w latach 1456-1458 przez żeglarzy na usługach portugalskich władców zostały stopniowo skolonizowane. Wyspy te były głównym ośrodkiem handlu czarnoskórymi niewolnikami – dziś plama na kartach dziejów, kiedyś przyczyna rozkwitu i bogactwa. Wraz z upadkiem niewolnictwa rozpoczął się okres zastoju gospodarczego w tym regionie. Próbowano ratować sytuację poprzez eksport kawy, ryb i owoców, jednak i to nie dało pozytywnych efektów. W rezultacie pogłębiającej się recesji wielu z mieszkańców opuściło swe domy szukając lepszego życia na emigracji.

Dekolonizacja i ruchy niepodległościowe również nie ominęły portugalskich Wysp Zielonego Przylądka, które początkowo w 1951 roku zmieniły statut z kolonii na terytorium zamorskie – nie miało to jednak większego wpływu na sytuację polityczną i społeczną. Niepodległość Republiki Zielonego Przylądka ogłoszono dopiero w 1975 roku, korzystając ze sprzyjającej sytuacji będącej wynikiem Rewolucji Goździków z 1974 roku.

Pierwotnie walutą na Wyspach Zielonego przylądka był portugalski real. Sytuacja zmieniła się w wyniku rewolucji republikańskiej w Portugalii w 1910 roku. Real ustąpił miejsca escudo – w państwie macierzystym w 1911 roku, zaś w kolonii w 1915 roku. Do roku 1930 na Wyspach używano monet portugalskich, w przeciwieństwie do banknotów, emitowanych od 1865 roku przez lizboński Banco Nacional Ultramarino, którego głównym zadaniem była obsługa finansowa kolonii.

Początkowo po uzyskaniu niepodległości pieniądz byłej kolonii miał wartość identyczną z monetą portugalską, jednak z czasem postępował proces deprecjacji. Po zmianie waluty w 2002 roku rząd Portugalii wsparł finansowo ustalenie stałego kursu walutowego escudo do euro, co pokazuje że była metropolia nie zerwała kontaktów z Republiką Zielonego Przylądka i odczuwa odpowiedzialność za gospodarkę swego dawnego terytorium zamorskiego.

Awers: nominał i oznaczenie państwa

Rewers: żółw

Rok: 1994

Okres emisji: 1994

Waga: 2,55 g

Średnica: 18 mm

Stop: Ocynkowany mosiądz

2 pensy z Falklandów

Falklandy to wyspy położone na Oceanie Atlantyckim, oddalone o niecałe 500 km na wschód od wybrzeży Argentyny. Znane są również jako Malwiny – od ich hiszpańskiej nazwy Islas Malvinas. Zostały odkryte w XVI wieku przez angielskich żeglarzy, jednak na przestrzeni czasu przechodziły z rąk do rąk znajdując się pod władaniem Francuzów i Hiszpanów. Finalnie wróciły pod protektorat Wielkiej Brytanii, a od lat 20. XIX wieku stanowią punkt zapalny w stosunkach międzynarodowych z Argentyną, która rości sobie do nich pretensje.

Wyspy te zamieszkuje niecałe 3000 mieszkańców, mimo to posiadają i emitują własny pieniądz, który jest ściśle powiązany z funtem brytyjskim (kurs 1 do 1). W obrocie gospodarczym obydwie waluty funkcjonują równolegle. Podkreślić należy, że lokalne środki płatnicze terytoriów zależnych nie są oficjalnym środkiem płatniczym w Wielkiej Brytanii, jednak większość banków Korony nie robi problemów przy ich wymianie na funty brytyjskie.

Awers: Portret Królowej Elżbiety II

Rewers: Magelanka zmienna (łac. Chloephaga picta)

Rok: 1998

Okres emisji: 1998-1999

Waga: 7,12 g

Średnica: 25 mm

Stop: Stal węglowa z dodatkiem miedzi

5 centów z Wysp Cooka

Witam i zapraszam do lektury pierwszego merytorycznego posta.

Jako pierwszy chciałbym zaprezentować jeden z moich najnowszych nabytków – 5 centów z Wysp Cooka. Wyspy te leżą na Oceanie Spokojnym na wschód od Australii. Zostały odkryte już w XVI wieku przez Hiszpanów, James Cook odkrył je ponownie dopiero w 1773 roku nadając im nazwę  Hervey Islands. Swoją obecną nazwę zawdzięczają autorom XIX wiecznych  map. W 1901 roku zostały przekazane Nowej Zelandii, a od 1965 roku stanowią jej autonomiczne terytorium stowarzyszone. Kurs dolara Wysp Cooka (COK) wynosi 1 do 1 z dolarem Nowozelandzkim (obie waluty są oficjalnym środkiem płatniczym na Wyspach). Dolar dzieli się na 100 centów. W obiegu funkcjonują monety: 1, 2, 5, 10, 20, 50 centów i 1, 2, 5 dolarów oraz banknoty: 3, 10, 20, 50 dolarów.

Wyspy Cooka słyną z wielu wspaniałych edycji monet kolekcjonerskich wybijanych przez prestiżowe mennice jak New Zealand Mint czy The Pearth Mint. Wyróżniają się perfekcyjnym wykonaniem i dbałością o detale. Mnogość wydanych na przestrzeni lat serii powoduje, że można by ukierunkować swoją kolekcję tylko i wyłącznie na ten obszar świata. Emisje jednak nie ograniczają się jedynie do ciekawych edycji kolekcjonerskich, uwagę należy również zwrócić na monety o przeróżnych kształtach. Klasykiem już wydają się trójkątne dwudolarówki, czy jednodolarówki w kształcie rozety.

Awers: Portret Królowej Elżbiety II
Rewers: F.A.O. / Tangaroa – przedstawienie polinezyjskiego bóstwa mórz
Rok: 2000
Okres emisji: 2000
Waga: 4,43 g
Średnica: 24,05 mm
Stop: Stal platerowana niklem

Powitanie!

Kolekcjonowanie monet to moja pasja od wczesnoszkolnych lat. Pierwsze egzemplarze otrzymywałem od rodziny, później wymieniałem duble z kolegami. Trzon kiełkującej kolekcji stanowiły monety z Polski oraz obiegówki z sąsiednich krajów. Kolekcja powoli się rozrastała, zbierałem właściwie wszystkie monety jakie trafiły w moje ręce, od początków emisji zbierałem również polskie dwuzłotówki GN (oraz wcześniejsze miedzioniklówki) oraz popularne monety ze strefy euro, a na przestrzeni lat moja kolekcja wzbogaciła się również o srebrne lustrzanki. Przez kilka następnych lat byłem właściwie tylko posiadaczem kolekcji, którą powiększałem jedynie o okazy zdobyte przy okazji zagranicznych podróży.

Od jakiegoś jednak czasu czułem potrzebę powrotu do hobby, usystematyzowania zbioru i pchnięcia go na nowy tor. Tematem przewodnim chciałbym uczynić przede wszystkim szeroko pojętą egzotykę i szczególnie interesujący mnie obszar państw hiszpańskojęzycznych. Z pewnością nie zabraknie tu monet z niewielkich tropikalnych wysp, czy państw nie uznawanych na arenie międzynarodowej.

Obiegowe chcę uczynić projektem, który nada mojej kolekcji spójny i ciekawy kształt. Na blogu zamierzam opisywać dotychczasowe zbiory oraz prezentować nabyte nowości.

Zapraszam więc w daleką podróż, która mam nadzieję, że pozwoli nam wszystkim powiększyć wiedzę na temat pieniądza używanego w odległych krajach – wczoraj i dziś!